Protect 2015

Protect 2015 

Protect 2015 , 5th international workshop on performance, protection and strengthening of structures under extreme loading, were held in Michigan State University 

پنجمین کارگاه بین المللی در زمینه عملکرد ، حفاظت و تقویت سازه ها در برابر بارهای حدی ، در دانشگاه ایالتی میشیگان برگزار شد .

توضیح تکمیلی در خصوص این نشست اینکه ، بخش زیادی از مطالعات در آمریکا طی یک دهه اخیر از حوزه زلزله ، به حوزه آتش و انفجار معطوف شده است. رفتار سازه ها در زلزله - به عنوان یک بارگذاری حدی - طی سالیان طولانی مطالعه شده است. ولی رفتار سازه ها در برابر آتش سوزی ، و همچنین رفتار سازه در برابر موج انفجار، مورد مطالعه جدی قرار نگرفته است. شروع اختصاص فاند ها در این حوزه پس از حادثه یازده سپتامبر بوده ، ولی بعد از شروع این جریان ، نگرش مهندسی کاملا عوض شده ، و فارغ از موضوع تروریسم ، این نگرش بوجود آمده که دانش مهندسی در مورد رفتار سازه ها در حرارت بسیار ناچیز است و نیازمند مطالعات ، تست های اکسپریمنتال ، و مدلسازی های کامپیوتری است. مشخصا اینکه یک سازه پس از بروز حریق تا چند دقیقه می تواند تا خرابی نهایی ، تحمل نموده و زمان برای زنده ماندن و فرار ساکنین فراهم نماید. مکانیزم خرابی چیست و ...

 

«پاسخ» به ایراد فنی مهندسان ژاپنی به ...

ایراد فنی مهندسان ژاپنی به ساخت برج ٥٠٠ ميليون دلاری میلاد

"تیتر فوق" عنوان مطلبی بود که طی چند روز گذشته در فضای مجازی منتشر و با سرعت عجیبی گسترش یافت . من باب مثال فقط از یک صفحۀ فیس بوک این مطلب بیش از پنج هزاربار ، و از صفحه دیگری| + | بیش از سه هزار بار اشتراک ( share) شده بود و صدها نفر طی یادداشت هایی در باب این پروژه ارزشمند ابراز تاسف کردند . همین متن - بدون داشتن استناد خبری - با فاصله کوتاهی در برخی سایتهای خبری نیز منتشر گردید (؟!) |+| |+| . هرچند که با استفاده از کلمه "فضای مجازی" برای فضای وب موافق نیستم و آن را فضایی کاملاً حقیقی باید انگاشت -و البته در این باب در انتهای این نوشتار صحبت خواهیم کرد- و به رغم احترامی که برای مهندسی و مهندسین ژاپنی قایلم، اما لازم است تا پاسخی برای این مطلب در فضای وب منتشر شود تا ابهامات مطرح درباب طرح بزرگی همچون برج میلاد تاحدودی برطرف شود .

در این خصوص ذکر موارد زیر حایز توجه است :

 یک - از فحوای نوشتار (یا گفتار ) این مهندس گرامی برمی آمد که ایشان در اواخر کار پروژه برج میلاد به این طرح ملحق شده اند و در واقع در بازدید گروه ژاپنی از طرح ، با بیانی هیجانی به ذکر مشخصات این سازه عظیم پرداخته اند . مقطع زمانی که بدان اشاره شده ... ادامه مطلب  

 

ادامه مطلب

بازدید از کارگاه احداث برج A در ضلع شمالی ایستگاه راه آهن اومدا

طرح توسعه ایستگاه راه آهن اومِدا

فرودگاهها و ایستگاههای راه آهن را به تعبیری می توان « دروازه شهرها»  دانست در عصر جدید . این دروازه های شهری در دوران معاصر ترکیبی هستند از قدرت و خلاقیت در طراحی معماری ، تکنولوژی ساخت ، رونق و پشتوانه اقتصادی یک شهر و مهمتر از همه افق فکری مدیران و برنامه ریزان .

اندیشه تجمیع ایستگاهها « در مرکز شهرها » در ذهن برنامه ریزان شهری از سالهای دور، در ... ادامه مطلب

ادامه مطلب

مگا تراس

مگا تراس

«مگا تراس» و « بٍلت تراس» مشخصه و ویژگی حائز اهمیت برج جدید «فستیوال تاور» است که هم اکنون توسط شرکت تاک ناکا در بخش مرکزی شهر اوساکا در دست اجراست . طی بازدیدی که توسط گروه مهندسی سازه دانشگاه کوبه از کارگاه این طرح بزرگ ساختمانی انجام شد ، مهندس طراح سازه (مدیر تیم طراحی) آقای پروفسور تاکا ، توضیحاتی در خصوص سیستم طرح قاب این برج ارائه نمود که ذکر موارد ذیل از این بازدید مهم است :

یک - این برج فولادی با ۲۰۰ متر ارتفاع و ۳۹ طبقه ... ادامه مطلب

ادامه مطلب

اولین استفاده از فولاد 10,000

اولین استفاده از فولاد 10,000

در هفته ای که گذشت بازدیدی برگزار شد از کارخانه فولاد سومی تومو واقع در منطقه آماگاساکی در مجاورت شهر اوساکا. (در خصوص فعالیتهای سومی تومو در حوزه فولاد ، پیشتر و در مطالب مورخ  ۱/۱۱/۸۸ (لینک) و مورخ ۲۳/۲/۸۸ (لینک) صحبت شد) . بخش فولاد سومی تومو کارخانه های متعددی دارد که این بازدید اخیر به مجتمعی اختصاص داشت که بخش های تحقیقاتی(R&D) این کارخانه در آن واقع هستند .  در این بازدید که با حضور هیاتی از طراحان سازه انجمن معماری ژاپن (Architectural Institute of Japan: 日本建築学会) و گروه سازه دانشگاه کوبه برگزار شد قرار بود از یک طرح ساختمانی که در درون کارخانه ... ادامه مطلب

  

ادامه مطلب

مهندس لِس لی رابرتسون

مهندس لِس لی  رابِرتسون

مدتی بود که منتظر فرصتی بودم تا قدری از مهندس لس لی  رابرتسون بنویسم و از حسب حال این مهندس ارزشمند چند دهه اخیر ، چند کلامی با مهندسان جوان کشورمان گفتگو کنم .

تاریخ چند دهه اخیر دنیا هرچند که با اتفاقات تلخ متعددی همراه بوده ، اما نکته ای که نباید هرگز از نظر فراموش شود اینکه از حدود ۱۹۲۰ تا کنون پیشرفتهای علمی در حوزه علوم مختلف بسیار قابل توجه بوده است . در متن این تلاطمات و دگرگونی ها   ... ادامه مطلب   

   

ادامه مطلب

بازدید از نارا

بازدید از نارا

روز جمعه گذشته برای بازدید به نارا رفته بودیم . پیش از انتخاب توکیو به عنوان پایتخت ، شهر "کیوتو" (京都) به مدت چندصد سال پایتخت ژاپن بوده و قبل از کیوتو ، شهر «نارا» (奈良) پایتخت باستانی این کشور بوده است . روز جمعه  ۲۸ مِی      ... ادامه مطلب  

ادامه مطلب

پل آکاشی - قسمت دوم

  پُل آکاشی

 ( Akashi-Kaikyō Bridge:  明石海峡大橋 )

  قسمت دوم

پل آکاشی بزرگ ترین پل معلق دنیاست که در بخش مرکزی ژاپن ، جزیره چهارم این کشور (جزیرۀ شی کُکو) را به جزیره اصلی (هُن شو) متصل کرده است .  یک نوبت بازدید از بخشهای داخلی عرشه پل آکاشی باعث شد تا نوشتار مورخ ۸۷/۱۲/۳ در خصوص این سازۀ  منحصر بفرد تهیه و تنظیم شود.(لینک مطلب) در هفتۀ گذشته بنا به محبت و اصرار یکی از دوستان ژاپنی فرصتی برای بازدید مبسوط تر و دقیق تر از این پل بزرگ فراهم شد . با توجه به اهمیت این سازه و جایگاه ویژۀ آن در میان پل های بزرگ دنیا ، جای آن هست تا چند کلامی در خصوص آن صحبت کنیم و در واقع این متن و نوشتار را تکمله ای بر بحث قبلی بدانیم :

۱- این مفهوم «اتصال» را در بیان ژاپنی ها به شکل جالبی می توان حس کرد . بدیهی است که نقش پل ها همیشه اتصال بوده و دو نقطه را به یکدیگر متصل می کرده اند ، اما شاید مفهوم ذهنی که از پل بیشتر در ذهن ماست، موضوع تردد و عبور و مرور باشد . اینکه پل دو نقطه را به هم متصل می کند تا عبور و مرور از آنجا ممکن گردد . اما برای مردمی که کشورشان از چند پاره تشکیل شده این مفهوم به هم دوختن پاره های زمین کشور ، مهم تر و پررنگ تر از موضوع تردد صِرف است . آکاشی برای مردم منطقه چیزی است بیشتر از یک پل . نمادی است پرابهت از اتصال "شی کُکو" به "هُن شو". در این باب ماکتهای متعدی در نمایشگاه مجاور پل    .... ادامه مطلب

 

 

 

ادامه مطلب

آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی برج مخابراتی جدید توکیو東京スカイツリー

آخرین وضعیت پیشرفت فیزیکی برج مخابراتی جدید توکیو

(東京スカイツリー)

به همراه استاد و چند تن دیگر از اعضاء هیات علمی گروه سازه ، بازدیدی از مراحل اجرای برج جدید مخابراتی - تلویزیونی توکیو ^(۱)  در کارگاه احداث سازه داشتیم . هماهنگی بازدید را جناب پروفسور تابوچی به جهت ارتباط دیرینی که با شرکت "نیکّن سِکّی ^(۲) "( Nikken Sekkei) داشتند، انجام داده بود.  ... ادامه مطلب

           

ادامه مطلب

یکی دیگر از پروژه های تاکِ ناکا در اُساکا

یکی دیگر از پروژه های تاکِ ناکا در اُساکا

در نوشتار مورخ ۲۳/۲/۸۸ به شرح گزارش بازدید از یکی از پروژهای شرکت تاک ناکا (株式会社竹中工務店 ) پرداخته شد و در قالب متنی تحت عنوان " پنج بزرگ" ساز و کار شکل گیری شرکتهای عظیم صنعتی و ساختمانی همچون تاک ناکا  مورد بحث و بررسی قرار گرفت. ایمیل ها و نقطه نظرات دوستان پس از آن نوشتار برایم بسیار مفید بود.

پس از چندماه، در این هفته به اتفاق اساتید و دانشجویان بازدیدی داشتیم از یکی دیگر از پروژه های ساختمانی شرکت تاک ناکا در اُساکا که نکاتی چند از این بازدید به شرح ذیل برایم جالب بود.

۱- پروژه ، یک ساختمان ۱۱ طبقه بود در قسمت مرکزی شهر اُساکا (هُن ماچی) (البته یک طبقه نیز به زیرزمین اختصاص داشت). مجدداً پیش از بازدید توضیحات مهندسین شرکت در خصوص طرح و اجرا در قالب ۳ پاورپوینت در نزدیکترین سالن جلسه به محل اجرای پروژه ارائه شد. همه در سالن کنفرانس ساختمان موزه فیزیک شهر جمع شدند و توضیحات مهندسین تاک ناکا در خصوص ویژگیهای این پروژه را شنیده و سپس به سمت محل کارگاه حرکت کردند. پیش از ورود افراد، بر روی میزها پرینت پاورپوینت ها و کاغذ یادداشت آماده قرار گرفته است.

               

۲- با اینکه یک ساختمان ۱۱ طبقه (با مساحت زمین ۱۷*۳۴ متر) از دیدگاه ما (متاسفانه) پروژه بزرگی محسوب نمی شود، اما دقیقاً همانند پروژه قبل نهایت کیفیت در طراحی و اجرا بکار گرفته شده بود."نهایت کیفیت" واقعا اغراق نیست. نهایت کیفیت یعنی که ناگهان احساس می کنی یک ساختمان ۱۱ طبقۀ از نگاهِ ما معمولی، دارد با کیفیتی بالاتر از کیفیت سازه فولادی ما در برج میلاد اجرا می شود. دلیل این امر این است که ما هنوز باور نکرده ایم "یک ساختمان" بخشی از سرمایه و مصالح یک کشور است که باید در نهایت کیفیت اجرا شده و حافظ جان ساکنین در برابر زلزله های آتی باشد. اسکلت یک ساختمان ۱۱ طبقه چیزی نیست که آهنش را کنار خیابان بریزیم و کنار خیابان ساخت آن را انجام دهیم .(چندهزار تُن اسکلت فولادی در منطقه " جبل دراک" شیراز با این اوضاع ساخته و پرداخته شد و جمعیتی چندهزار نفری را در خود اسکان داد).^(۱)

۳ - قصد و امکان و مجال صحبت راجع به جزئیات سازه در این مجال وجود ندارد، لیکن یکی از نکاتی که مهندسین شرکت به آن اشاره داشتند این که :« ما کلّ طراحی سازه را برمبنای طراحی تاسیسات انجام داده ایم» به این مفهوم که اگر حتّی در گوشه ای از طبقه ای باید یک لوله تاسیساتی از جایی عبور کند ، سوراخ محل عبور آن را از درون تیر مجاورش طراحی کرده ایم " سپس" اجرای ساختمان را آغاز کرده ایم . (جمله ای که در حرف ساده به نظر می رسد اما در عمل ؟؟! )

... ادامه مطلب

 

 

ادامه مطلب

آیا ساخت برج میلاد لازم بود؟

آیا ساخت برج میلاد لازم بود؟

این سوالی است که طی سالهای گذشته بارها و بارها از بسیاری از دوستان و فامیل شنیده ام . بیشترین علّت این پرسش اشاره به وجود تکنولوژی پیشرفته ماهواره های تلویزیونی و مخابراتی در دنیای امروز است. اینگونه تصوّر می شود که احداث برج های مخابراتی ـ تلویزیونی مربوط به حدود چهار یا پنج دهۀ گذشته بوده و در دنیای امروز با توجه به فن آوریهای جدید دیگر تعریف چنین پروژه هایی بی معناست.

عدم آشنایی و تسلط اینجانب در حوزه مهندسی مخابرات و همچنین عدم اطلاع دقیق از جزئیات فن آوریهای نوین در خصوص ماهواره های مخابراتی و تلویزیونی باعث می شود که از اظهار نظر از این منظر خودداری نمایم.اما توفیق هفت سال حضور در این طرح مهم و همچنین تجربه اخیر مرا بر آن می دارد تا با نگاهی دیگر چند سطری در قالب گزارش خدمت دوستان بنگارم.شاید پاسخ به این سوال از این منظر مفید واقع شود :

**************

آذرماه گذشته به اتفاق جمعی از دانشجویان و اساتید دانشگاه به بازدید از کارخانه فولاد ایتامی واقع در غرب شهر اوساکا رفتیم. این کارخانه در حال تامین بخشی از مقاطع فولادی مورد نیاز جهت احداث برج جدید مخابراتی- تلویزیونی توکیو است .خط تولید لوله های با قطر و ضخامت بالا کلا به این پروژه اختصاص داده شده است.  

توضیح این که در کشور ژاپن بر خلاف ایران، مقاطع مورد استفاده جهت ستونهای سازه های فولادی،بیشتر باکس(قوطی) یا تیوبلار ( لوله) است (در حال حاظر در کشور ما بیشتر از مقاطع اِچ استفاده شده و در مواردی که طراح استفاده از باکس را مد نظر دارد، ستون باکس به شکلِ جوشی ساخته می شود) .کارخانه فولاد ایتامی یکی از مجموعه کارخانجات فولاد اُوساکاست که در خط تولید خود، ورق را به مقطع باکس و دایره تبدیل می کند.

   

قبل از بازدید ، مهندسین شرکتِ مجری طرح برج جدید مخابراتی ـ تلویزیونی توکیو ،طی چهار پرزنته مجزا به مرور مباحث فنی و اجرایی در خصوص این سازه عظیم پرداختند. طی مقایسه ای با برج فعلی مخابراتی ـ تلویزیونی ( که مرتفع ترین سازه موجود در ژاپن است) ، اجزا این طرح جدید تشریح شد. مروری بر موارد مطروحه ممکن است مورد توجه دوستان واقع شود .

مشخصات برج فعلی مخابراتی ـ تلویزیونی توکیو به این شرح است :

ارتفاع : ۳۳۳ متر

تراز سکوهای دید باز : ۱۵۰  و ۲۵۰ متری

آغاز عملیات اجرایی طرح : ژانویه ۱۹۵۷ 

پایان عملیات اجرایی و مراسم افتتاح :۲۳ دسامبر ۱۹۵۸ (!!؟)

 هزینه اجرای طرح :۸/۲ میلیارد ین معادل ۵/۸ ( هشت و نیم )میلیون دلار سال ۱۹۵۸

 معمار :  Tachū Naitō  内藤多仲

محاسبات سازه : شرکت^(۱)  Nikken Sekkei Ltd.  株式会社日建設計

پیمانکار :  شرکت ^(۲)  Takenaka Corporation 株式会社竹中工務店 

فرستنده های مهم تلویزیونی نصب شده : NHK, TBS, Fuji TV

تعداد بازدید کنندگان از برج تا سال ۲۰۰۸ :   ۱۵۰ میلیون نفر

برج توکیو در پارک شیبا واقع شده است .طرح این برج الهام گرفته از برج ایفل می باشد.این سازه در زمان خود مرتفع ترین سازه خود ایستا دردنیا بوده است.در آن زمان برج توکیو تنها ۱۳ متر از برج ایفل بلندتر بوده است. رنگ المانها نارنجی انتخاب شده که نمادی از ایمنی است. تا کنون ۱۵۰ میلیون نفر از این سازه بازدید کرده اند. می توان گفت هنوزاین سازه به عنوان سمبل کلان شهرتوکیو محسوب میشود

رده بندی برجهای مخابراتی- تلویزیونی دنیا بر حسب ارتفاع

همچنان که در تصویر فوق مشاهده می نمائید بلندترین برج مخابراتی دنیا به نام CN Tower در شهر تورنتو کانادا با ارتفاع ۵۳۰ متر است.در این رده بندی برج میلاد تهران با ۴۳۰ متر ارتفاع در مقام چهارم قرار دارد.برج فعلی توکیو جایگاه قابل توجهی در این رده بندی ندارد.

از آنجا که ارتفاع فعلی برج مخابراتی - تلویزیونی توکیو جهت پوشش امواج  (Digital Terrestrial Television : DTTV or DTT ) مناسب نمی باشد لذا دولت ژاپن با طرح ساخت " درخت آسمان " موافقت نموده است .

**************

 " درخت آسمان " پروژه برج جدید مخابراتی - تلویزیونی توکیو:

این پروژه که نام دیگر آن " برج جدید توکیو " است نمادی از قدرت فنی و توان اقتصادی کشور ژاپن خواهد بود ." درخت آسمان " نامی بود که پس از رای گیری مردمی از میان شش نام پیشنهادی دیگر انتخاب شد. هزینه های این پروژۀ عظیم به عهده شش شبکه تلویزیونی خصوصی ژاپن و تحت مدیریت شبکه NHK  می باشد .

به عقیده کارشناسان وجود آسمان خراشهای متعدد ،بهره برداری از برج فعلی توکیو را با مشکل مواجه ساخته و نیاز به برجی با ارتفاع بیشتر حس می شود.همچنین مقرر شده است که در جولای ۲۰۱۱ سیستم امواج آنالوگ به سیستم دیجیتال تبدیل شود.این مسائل باعث شده است تا طراحی این سازه عظیم طی سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ صورت پذیرد.  

مشخصات برج جدید مخابراتی ـ تلویزیونی توکیو به این شرح است :

           

ارتفاع : ۶۱۰  متر

تراز سکوهای دید باز :سکوی اول تراز ۳۵۰  و سکوی دوم تراز ۴۵۰ متری

طراحی اولیه : ۲۰۰۶        

تهیه نقشه های اجرایی :  ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸

آغاز عملیات اجرایی طرح : ۱۴ جولای ۲۰۰۸

زمان پیش بینی شده جهت اتمام ساخت : دسامبر ۲۰۱۱    (!!؟)

 زمان پیش بینی شده جهت بازدید مردم : بهار ۲۰۱۲  

میزان فولاد مورد نیاز ساخت سازه فولادی پیرامون شفت بتنی : ششصد هزار تن

هزینه اجرای طرح : ۶۰ میلیارد ین

 معمار : تادائو آندو ^(۳)   ( Tadao Ando (安藤 忠雄

پیمانکار : (  Obayashi Corporation (株式会社大林組

میزان فولاد مورد نیاز جهت ساخت خرپای فولادی پیرامون شفت بتنی :   ششصد هزار تُن

 **************

متخصصین و مدیران به این باور رسیده اند که توکیو با وجود برخورداری از یک برج مخابراتی ،نیازمند صرف هزینه جهت احداث چنین سازه پرچالشی "برای بار دوم"  است .می دانیم که ژاپن کشوری است برخوردار از علومِ روزِ مهندسی مخابرات و الکترونیک .بی شک انجام این مهم بدون وجود توجیه قوی فنی - اقتصادی در چنین کشوری صورت نمی پذیرد.

در حال حاضر برج میلاد جزو سرمایه های ارزشمندِ کلان شهر تهران محسوب شده و باعث افتخار هر بیننده است.باید به بنیانگذاران و ایده پردازان اولیه احداث برج میلاد آفرین گفت . ایده احداث این طرح در سال ۱۳۷۱ به شهردار وقت تهران داده شد و عملیات اجرایی از اواخر سال ۱۳۷۶ آغاز گردید.اساسا تعریف این پروژه بزرگ در ساختار شهرداری تهران و تغییرات متعدد مدیریت شهری طی سالهای ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۴ و همچنین مشکلات ناشی از تلاطم حوادث در شورای اول شهر باعث شد تا روند اجرای طرح طولانی شود.این موضوع پس از سال ۱۳۸۲ با ایجاد تغییرات متعدد در مدیریت طرح (چهار بار تغییر مجری طرح طی ۳ سال) تشدید شد و پروژه دچار آسیب های زیادی گشت . شاید در نوبتی دیگر به تفصیل به تاریخچه احداث این سازه و دستآوردهای فنی آن بپردازیم .بی شک سازندگان این سازۀ پرشکوه را بزرگترین پاداش، نگریستن در آن است .^(۴) میراثی که نسل امروز برای آیندگان ساخت. میراثی که می توانست امروز نباشد. همچنان که بسیاری می پرسند : آیا ساخت برج میلاد لازم بود ؟....^{(۵) (۶)}

---

۱- این شرکت هنوز فعال است .

۲- شرکت   Takenaka Corporation 株式会社竹中工務店 بزرگترین و قدیمی ترین شرکت ساختمانی ژاپن است که (به ادعای خود ) قدمتی چهارصد ساله داشته و پروژه های متعددی در کشورهای مختلف دنیا اجرا کرده است. در خصوص این شرکت در آینده به تفصیل صحبت خواهیم کرد.

۳- تادائو آندو ^(۲)  (Tadao Ando (安藤 忠雄 برجسته ترین معمار کشور ژاپن است. نکته شاخص آندو این است که تحصیلات دانشگاهی نداشته و معماری را خود آموخته است .هنر طراحی وی با سفرهای متعددش به نقاط مختلف دنیا و الهام گیری از آثار برجسته معماری به اوج کمال رسیده است. هم اکنون نمایشگاه آثارش در اُوساکا برپاست . در خصوص کارهای شاخصش در نقاط مختلف دنیا و نگرشش به معماری در نوبت های بعد سخن خواهیم گفت .

۴- بهرام بیضائی ، نمایشنامه مجلس قربانی سنمار ،چاپ ۱۳۷۷

۵- هزینه تمام شده برج میلاد درحدود ۱۰۰ میلیارد تومان است . بودجه سال گذشته شهرداری تهران ۳۳۰۰ میلیارد تومان بود.

۶- این نوشتار در شماره ۲۶ نشریه خبری ، آموزشی و پژوهشی مسکن منتشر گردیده است.

پل آکاشی ،بلندترین پل معلق دنیا...نمادی از قدرتِ مهندسی،ثروت یارفاه اجتماعی؟

" پل آکاشی" ،بلندترین پل معلّق دنیا

نمادی از قدرتِ مهندسی ، ثروت یا رفاهِ اجتماعی؟

 

همیشه فکر می کردم اولین کارم پس از ورود به ژاپن بازدید از "پل آکاشی " (Akashi-Kaikyō Bridge یا 明石海峡大橋 ) خواهد بود. پیشتر از این شاید هیچ وقت فکر نمی کردم که زمانی در شهر کوبه و دقیقاً مجاور این پل عظیم زندگی کنم. دیروز پس از شش ماه توفیق بازدید از این پل حاصل شد! فشردگی شدید وقت به دلیل تراکم کلاسهای ترم گذشته مانع از این مهم شده بود.

این پل از دو ویژگی مهم برخوردار است. اول اینکه بزرگترین دهانه معلّق را در میان پلهای دنیا داراست. طول کل پل ۳۹۱۱ متر است ، لیکن طول عرشه معلّقِ متصل به کابلهای آن ۱۹۹۱ متر می باشد. اما ویژگی دوم پل بروز زلزله بزرگ هانشین-آواجی در طول زمان ساخت پل بوده است.

درست پس از پایان کارهای اجرایی فونداسیونها و ستونهای عظیم واقع در داخل اقیانوس، و درست قبل از عملیات کابل اندازی ، زلزله بزرگ سال ۱۹۹۵ کوبه رخ داد. کانون این زلزله بزرگ، در مجاورت محل احداث پل قرار داشت . عدم بروز هیچ گونه خسارت جدّی سازه ای در بخش های اجرا شده ، نکته مهمی نبود .مساله چالش برانگیز این بود که در اثر زلزله شدید هانشین فاصلۀ فونداسیونها از یکدیگر به میزان یک متر افزایش پیدا کرد. تمام طراحی ها و محاسبات جهت پلی به طول ۳۹۱۰ متر انجام شده بود، لیکن دو فونداسیونِ ستونهای حامل عرشۀ معلق در اثر زلزله «یک متر» از هم دور شدند. داستان تدبیر بکار گرفته شده توسط طراح و تیم اجرایی این پروژۀ عظیم دوبار از شبکه چهار سیمای جمهوری اسلامی ایران نشان داده شده است.

نکته جالب توجه دیگر اینکه در طراحی سازه ،پیش بینی شده است که مردم بتوانند جهت بازدید به داخل خرپای عرشه پل رفته و علاوه بر بازید از بخش های مختلف سازه، از نمایشگاه واقع در داخل خود خرپای عظیم پل نیز بازدید کنند.

          

 امکان عبور مردم از درون خرپای اصلی پل و مشاهده سازه از نزدیک ، ابتکاری تحسین برانگیز است

یک مقایسه ساده نشان می دهد میزان فولاد بکار رفته در ساخت این سازه، پنجاه برابر میزان فولادی است که ما در روند ساخت سازۀ راس و دکل آنتن برج میلاد استفاده کردیم . مسحور عظمت این سازۀ پرشکوه، از تمام نقاط ممکن بازید کرده و مفصل از جزئیات عکس گرفتم . با وجود علاقه شخصی ام به بحث سازه و خصوصا" سازه های فولادی" ،اما در تمام طول بازدید یک سوال ذهن مرا رها نکرد و با من بود: داستان احداث این بزرگترین پل معلق دنیا چیست؟ دلیل صَرف چنین هزینه هنگفت و اجرای چنین پروژه پر چالشی چه بوده است؟

***************************

می توان گفت کشور ژاپن از چهار جزیره اصلی تشکیل شده است. ۳ جزیره بزرگ و یک جزیره کوچک.به ترتیب از شمال به جنوب عبارتند از :

۱- جزیره شمالی: هکایدو

۲- جزیره مرکزی(اصلی ) : هُن شو (توکیو و اُوساکا در این قسمت واقع شده اند)

۳- جزیره کوچک:شی کُکو ( به معنی چهار ملت) که مجاور قسمت شرقی جزیره مرکزی واقع شده است.

۴- جزیره جنوبی: کی یوشو

می توان گفت قطار در کشور ژاپن جزئی از زندگی مردم و خطوط ریلی، برقرار کننده اتصال نقاط مختلف این کشور مدرن است.سرزمینی که نه به یمن برخورداری از ذخائر زیرزمینی ،بلکه به برکت ثروت حاصل از پرکاری مردم و صادرات شرکتهای بین المللی خودرو و الکترونیکش آباد شده است.خطوط متعدد قطار همچون تار و پودِ لباسِ تمدن این سرزمین است.جهت اتصال نقاط مختلف این کشور، طرحهای پرهزینه و بزرگ راه و راه آهن اجرا شده است.

همچنان که در نقشه فوق ملاحظه می نمائید، جهت اتصال جزیره کوچک یا  "شی کُکو" به جزیره اصلی : "هُنشو" سه پروژه تعریف و اجرا شده است:

۱-پروژه بزرگراه  Nishiseto : قسمت غربی جزیره کوچک را به جزیره اصلی وصل می کند.

۲- پروژه بزرگراهی Seto-Chuo : قسمت مرکزی جزیره کوچک را به جزیره اصلی وصل می کند.

و ۳- پروژه بزرگراهی Kobe-Awaji-Narute : که قسمت شرقی جزیره کوچک را به مرکز جزیره اصلی وصل می کند.پل بزرگ آکاشی در این پروژه تعریف و بدین منظور اجرا شده است.

همیشه فکر می کردم چنین پروژه ای باید دو مرکز جمعیّتی مهم و شلوغ را به هم متصل کرده باشد.اما قابل باور نبود که  این پروژه سومین راه دسترسی مردم جزیرۀ کوچک "شی کُکو" به جزیره "اصلی (هُنشو ) " است .

با دقت در نقشه می بینید که بین جزیره کوچک "شی کُکو" و "جزیره اصلی ژاپن" ، یک جزیره بسیار بسیار کوچک به نام آواجی نیز واقع شده است.جمعیت آواجی سی هزار نفر است. آیا  هدف از اجرای پل عظیم آکاشی ایجاد راه دسترسی برای مردم این جزیره بسیار بسیار کوچک بوده است ؟! آیا این پروژه نشانۀ بها دادن دولت به مردم یک جزیره سی هزار نفری بین "شی کُکو"و "هُنشو" بوده و اساسا آیا صَرف چنین هزینه هنگفتی منطقی است ؟ سازه ای با هزینه ای بالغ بر ۶/۳ میلیارد دلار معادل: بودجه یک سال تمام پروژه های راه و راه آهن وزارت راه و ترابری کشور ایران.

آیا احداث این سازه مسحور کننده و به استقبال اجرای چنین چالشی عظیم در کشوری زلزله خیز رفتن صرفا به خاطر تسهیل تردد مردم یک جزیره کوچک است یا سمبلی است از قدرت مهندسی، یا  نشانه ای خاموش از وجود ثروت در کشوری که با توسعۀ حیرت آور صادرات خود اینچنینن ثروتمند شده است؟ حتی اگر هدف جزیره آواجی نبوده باشد و هدف اتصال شی کُکو به جزیره اصلی بوده باشد ، بازهم با یک بررسی ساده کاملا واضح است که این پروژه توجیه اقتصادی نداشته و امکان احداث سازه با پیچیدگی های فنی کمتر و قیمت بسیار نازل تر (مثلا پل با چند دهانه) وجود داشته است.چرا که اساساً چنین سازه هایی را در نقاط خاص تر و با میزان ترافیک و تردد بالاتر احداث می نمایند .مثلا نقطه ای مهم در توکیو یا  اُوساکا و ... نه در مجاورت جزیرۀ آواجی ! 

در واقع در مشاهده این پل - حتی برای یک دانشجوی مهندسی سازه - بیش از آنکه دیدن هنر مهندسی سازه لذت بخش باشد ، اهتمام حاکمیت در اتصال جزایر آواجی و شی ککو به جزیره اصلی ژاپن سوال برانگیز است... 

 

اینها را از اساتیدم در لابراتوار دانشگاه پرسیدم .لبخند زدند و سکوت کردند...(؟!)

به یاد خاطراتم در دوران اجرای پروژه برج میلاد می افتم ... و اینکه تاخیرات پروژه هیچ وقت به خاطر مشکل نبودِ پول، نبود! بلکه نوع "نگاه مدیریتی" به اهمیتِ تسریع در اجرای طرح، می توانست تاثیر چشمگیری در کاهش زمانِ اجرا بگذارد. مدیریتی که صرفاً کارکرد اقتصادی را مدنظر نداشته و مسائل را با دیدی وسیع تر بنگرد.مدیریتی که باور داشته باشد یک سازه یا پروژه خاص می تواند فرای کارکردهای تعریف شده اش ، گویای خیلی مسائل باشد... و اینکه بارها و بارها خیلی از فامیل و دوستان از من می پرسیدند " آیا اصلا ساخت چنین برجی لازم است؟!.." 

آری نوع نگاهِ مدیریت و هدایت مدیریت در چگونگی اجرای طرحها مهمترین فاکتور است. پرسشی جدید در ذهن است :«آیا زمانی که سی و سه پل در اصفهان احداث شده بود ،لزومی به احداث پل خواجو نیز بود؟»^(۱) آیا این نیز نماد قدرت مهندسی آن زمان حکومت ایران بوده یا ثروت، یا اهمیت به رفاه اجتماعی؟ آیا این نشانه ای از وسعت دید و تفکر مدیران و برنامه ریزان شهری در آن زمان ایرانمان بوده است؟ احداث پل هایی که صرفاً سازه نبوده، بلکه به عنوان یک Landmark جزئی از تاریخ و هویّت یک منطقه می شوند...

چه دانم های بسیار است لیکن من نمی دانم ... ^(۲) (۳)

---

۱- سی و سه پلِ پر شکوهِ ما در سال ۱۰۰۵ هجری و پل خواجو در سال ۱۰۶۰ هجری احداث شده است.نام دیگر پل خواجو "راه شیراز " بوده است.

۲- مولوی ، کلیات شمس تبریزی، بر اساس تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، غزل ۱۸۵۵:

                چه دانم های بسیار است لیکن من نمی دانم                که خوردم از دهان بندی از آن دریا کفی افیون  

۳- در نوبتی دیگر و در وقتی مبسوط به بررسی ویژگیهای سازه ای این پل خواهیم پرداخت .