آیا ساخت برج میلاد لازم بود؟

این سوالی است که طی سالهای گذشته بارها و بارها از بسیاری از دوستان و فامیل شنیده ام . بیشترین علّت این پرسش اشاره به وجود تکنولوژی پیشرفته ماهواره های تلویزیونی و مخابراتی در دنیای امروز است. اینگونه تصوّر می شود که احداث برج های مخابراتی ـ تلویزیونی مربوط به حدود چهار یا پنج دهۀ گذشته بوده و در دنیای امروز با توجه به فن آوریهای جدید دیگر تعریف چنین پروژه هایی بی معناست.

عدم آشنایی و تسلط اینجانب در حوزه مهندسی مخابرات و همچنین عدم اطلاع دقیق از جزئیات فن آوریهای نوین در خصوص ماهواره های مخابراتی و تلویزیونی باعث می شود که از اظهار نظر از این منظر خودداری نمایم.اما توفیق هفت سال حضور در این طرح مهم و همچنین تجربه اخیر مرا بر آن می دارد تا با نگاهی دیگر چند سطری در قالب گزارش خدمت دوستان بنگارم.شاید پاسخ به این سوال از این منظر مفید واقع شود :

**************

آذرماه گذشته به اتفاق جمعی از دانشجویان و اساتید دانشگاه به بازدید از کارخانه فولاد ایتامی واقع در غرب شهر اوساکا رفتیم. این کارخانه در حال تامین بخشی از مقاطع فولادی مورد نیاز جهت احداث برج جدید مخابراتی- تلویزیونی توکیو است .خط تولید لوله های با قطر و ضخامت بالا کلا به این پروژه اختصاص داده شده است.  

توضیح این که در کشور ژاپن بر خلاف ایران، مقاطع مورد استفاده جهت ستونهای سازه های فولادی،بیشتر باکس(قوطی) یا تیوبلار ( لوله) است (در حال حاظر در کشور ما بیشتر از مقاطع اِچ استفاده شده و در مواردی که طراح استفاده از باکس را مد نظر دارد، ستون باکس به شکلِ جوشی ساخته می شود) .کارخانه فولاد ایتامی یکی از مجموعه کارخانجات فولاد اُوساکاست که در خط تولید خود، ورق را به مقطع باکس و دایره تبدیل می کند.

قبل از بازدید ، مهندسین شرکتِ مجری طرح برج جدید مخابراتی ـ تلویزیونی توکیو ،طی چهار پرزنته مجزا به مرور مباحث فنی و اجرایی در خصوص این سازه عظیم پرداختند. طی مقایسه ای با برج فعلی مخابراتی ـ تلویزیونی ( که مرتفع ترین سازه موجود در ژاپن است) ، اجزا این طرح جدید تشریح شد. مروری بر موارد مطروحه ممکن است مورد توجه دوستان واقع شود .

مشخصات برج فعلی مخابراتی ـ تلویزیونی توکیو به این شرح است :

ارتفاع : ۳۳۳ متر

تراز سکوهای دید باز : ۱۵۰  و ۲۵۰ متری

آغاز عملیات اجرایی طرح : ژانویه ۱۹۵۷ 

پایان عملیات اجرایی و مراسم افتتاح :۲۳ دسامبر ۱۹۵۸ (!!؟)

 هزینه اجرای طرح :۸/۲ میلیارد ین معادل ۵/۸ ( هشت و نیم )میلیون دلار سال ۱۹۵۸

 معمار :  Tachū Naitō  内藤多仲

محاسبات سازه : شرکت^(۱)  Nikken Sekkei Ltd.  株式会社日建設計

پیمانکار :  شرکت ^(۲)  Takenaka Corporation 株式会社竹中工務店 

فرستنده های مهم تلویزیونی نصب شده : NHK, TBS, Fuji TV

تعداد بازدید کنندگان از برج تا سال ۲۰۰۸ :   ۱۵۰ میلیون نفر

برج توکیو در پارک شیبا واقع شده است .طرح این برج الهام گرفته از برج ایفل می باشد.این سازه در زمان خود مرتفع ترین سازه خود ایستا دردنیا بوده است.در آن زمان برج توکیو تنها ۱۳ متر از برج ایفل بلندتر بوده است. رنگ المانها نارنجی انتخاب شده که نمادی از ایمنی است. تا کنون ۱۵۰ میلیون نفر از این سازه بازدید کرده اند. می توان گفت هنوزاین سازه به عنوان سمبل کلان شهرتوکیو محسوب میشود

رده بندی برجهای مخابراتی- تلویزیونی دنیا بر حسب ارتفاع

همچنان که در تصویر فوق مشاهده می نمائید بلندترین برج مخابراتی دنیا به نام CN Tower در شهر تورنتو کانادا با ارتفاع ۵۳۰ متر است.در این رده بندی برج میلاد تهران با ۴۳۰ متر ارتفاع در مقام چهارم قرار دارد.برج فعلی توکیو جایگاه قابل توجهی در این رده بندی ندارد.

از آنجا که ارتفاع فعلی برج مخابراتی - تلویزیونی توکیو جهت پوشش امواج  (Digital Terrestrial Television : DTTV or DTT ) مناسب نمی باشد لذا دولت ژاپن با طرح ساخت " درخت آسمان " موافقت نموده است .

**************

 " درخت آسمان " پروژه برج جدید مخابراتی - تلویزیونی توکیو:

این پروژه که نام دیگر آن " برج جدید توکیو " است نمادی از قدرت فنی و توان اقتصادی کشور ژاپن خواهد بود ." درخت آسمان " نامی بود که پس از رای گیری مردمی از میان شش نام پیشنهادی دیگر انتخاب شد. هزینه های این پروژۀ عظیم به عهده شش شبکه تلویزیونی خصوصی ژاپن و تحت مدیریت شبکه NHK  می باشد .

به عقیده کارشناسان وجود آسمان خراشهای متعدد ،بهره برداری از برج فعلی توکیو را با مشکل مواجه ساخته و نیاز به برجی با ارتفاع بیشتر حس می شود.همچنین مقرر شده است که در جولای ۲۰۱۱ سیستم امواج آنالوگ به سیستم دیجیتال تبدیل شود.این مسائل باعث شده است تا طراحی این سازه عظیم طی سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ صورت پذیرد.  

مشخصات برج جدید مخابراتی ـ تلویزیونی توکیو به این شرح است :

ارتفاع : ۶۱۰  متر

تراز سکوهای دید باز :سکوی اول تراز ۳۵۰  و سکوی دوم تراز ۴۵۰ متری

طراحی اولیه : ۲۰۰۶        

تهیه نقشه های اجرایی :  ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸

آغاز عملیات اجرایی طرح : ۱۴ جولای ۲۰۰۸

زمان پیش بینی شده جهت اتمام ساخت : دسامبر ۲۰۱۱    (!!؟)

 زمان پیش بینی شده جهت بازدید مردم : بهار ۲۰۱۲  

میزان فولاد مورد نیاز ساخت سازه فولادی پیرامون شفت بتنی : ششصد هزار تن

هزینه اجرای طرح : ۶۰ میلیارد ین

 معمار : تادائو آندو ^(۳)   ( Tadao Ando (安藤 忠雄

پیمانکار : (  Obayashi Corporation (株式会社大林組

میزان فولاد مورد نیاز جهت ساخت خرپای فولادی پیرامون شفت بتنی :   ششصد هزار تُن

 **************

متخصصین و مدیران به این باور رسیده اند که توکیو با وجود برخورداری از یک برج مخابراتی ،نیازمند صرف هزینه جهت احداث چنین سازه پرچالشی "برای بار دوم"  است .می دانیم که ژاپن کشوری است برخوردار از علومِ روزِ مهندسی مخابرات و الکترونیک .بی شک انجام این مهم بدون وجود توجیه قوی فنی - اقتصادی در چنین کشوری صورت نمی پذیرد.

در حال حاضر برج میلاد جزو سرمایه های ارزشمندِ کلان شهر تهران محسوب شده و باعث افتخار هر بیننده است.باید به بنیانگذاران و ایده پردازان اولیه احداث برج میلاد آفرین گفت . ایده احداث این طرح در سال ۱۳۷۱ به شهردار وقت تهران داده شد و عملیات اجرایی از اواخر سال ۱۳۷۶ آغاز گردید.اساسا تعریف این پروژه بزرگ در ساختار شهرداری تهران و تغییرات متعدد مدیریت شهری طی سالهای ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۴ و همچنین مشکلات ناشی از تلاطم حوادث در شورای اول شهر باعث شد تا روند اجرای طرح طولانی شود.این موضوع پس از سال ۱۳۸۲ با ایجاد تغییرات متعدد در مدیریت طرح (چهار بار تغییر مجری طرح طی ۳ سال) تشدید شد و پروژه دچار آسیب های زیادی گشت . شاید در نوبتی دیگر به تفصیل به تاریخچه احداث این سازه و دستآوردهای فنی آن بپردازیم .بی شک سازندگان این سازۀ پرشکوه را بزرگترین پاداش، نگریستن در آن است .^(۴) میراثی که نسل امروز برای آیندگان ساخت. میراثی که می توانست امروز نباشد. همچنان که بسیاری می پرسند : آیا ساخت برج میلاد لازم بود ؟....^{(۵) (۶)}

۱- این شرکت هنوز فعال است .

۲- شرکت   Takenaka Corporation 株式会社竹中工務店 بزرگترین و قدیمی ترین شرکت ساختمانی ژاپن است که (به ادعای خود ) قدمتی چهارصد ساله داشته و پروژه های متعددی در کشورهای مختلف دنیا اجرا کرده است. در خصوص این شرکت در آینده به تفصیل صحبت خواهیم کرد.

۳- تادائو آندو ^(۲)  (Tadao Ando (安藤 忠雄 برجسته ترین معمار کشور ژاپن است. نکته شاخص آندو این است که تحصیلات دانشگاهی نداشته و معماری را خود آموخته است .هنر طراحی وی با سفرهای متعددش به نقاط مختلف دنیا و الهام گیری از آثار برجسته معماری به اوج کمال رسیده است. هم اکنون نمایشگاه آثارش در اُوساکا برپاست . در خصوص کارهای شاخصش در نقاط مختلف دنیا و نگرشش به معماری در نوبت های بعد سخن خواهیم گفت .

۴- بهرام بیضائی ، نمایشنامه مجلس قربانی سنمار ،چاپ ۱۳۷۷

۵- هزینه تمام شده برج میلاد درحدود ۱۰۰ میلیارد تومان است . بودجه سال گذشته شهرداری تهران ۳۳۰۰ میلیارد تومان بود.

۶- این نوشتار در شماره ۲۶ نشریه خبری ، آموزشی و پژوهشی مسکن منتشر گردیده است.