هارمونی در خرابه ها  

هشت - در مجموع ، بازدید انسان را به فکری عمیق فرو می برد . فکری که سکوت و سنگینی اش با تو تا دیرمدتی همراه می شود . چیزی هایی چشم می بیند که ذهن به راحتی نمی پذیرد  و این درگیری میان چشم و ذهن حکایت غریبی است . مرتب انگار که با خود می گویی ، تلقی ما باید از برخی مفاهیم عوض شود . آنچه که ترا به این فضا می کشاند مفهوم «فضای کار» و تعریف کار است که احساس می کنی از اساس در ذهنت جوری است که باید « دگر جور » شود . زلزله ای آمده و اتفاق های پس آیندش تیشه به ریشه هایی از یک سرزمین زده ، اما زندگی ، عادی و جاری ، در جریان و در حرکت است . با همان سیاق سابق . زندگی نه در سندای و فوکوشیما ، که امروز در شهر خردشدۀ ایشی نوماکی هم در حال عادی شدن است . در سندای که از همان ابتدا عادی بود . اما این شاید نکته عجیبی نباشد . آنچه که بیش و پیش از هر چیز در این بازدید ذهن را کلافه می کند دیدن تغییرات اساسی است که در میانه ویرانه ها و خرابه ها می بینی . حجم عظیمی آوار برداری صورت پذیرفته و منطقه رنگ و بوی دیگری گرفته و مدیریت خاموش ، در حال پاک کردن خطوط مصیبت از سیمای شهر است اما ، تو کارگران و کارکنان و ماشین آلات متعدد و گوناگونی در منطقه نمی بینی . اساسا در بسیاری نقاط اصلا ماشین آلاتی در حال کار نیست ؛ اما با این وجود بخش اعظم آوار برداشته شده و باقیمانده آوار در مقایسه با آنچه برداشته شده چندان قابل توجه نمی نماید . همینجاست و همین امر است که باعث می شود تا احساس کنی که تلقی ات از کار غلط است و مفهوم پروژه را بد فهمیده ای و باید بعد از اینهمه سال یک بار دیگر تعریف جدیدی از پروژه را در ذهن بیاموزی.

در میان دیده ها و آموخته ها ، شاید این بزرگترین ویژگی این بازدید بود . زمانی که در نوبت قبل ، پس از صرف چندین شبانه روز احساس کردم که تنها گوشه ای از خرابی ها دیده شده ، اولین فکری که به ذهن خطور می کرد این بود که «برداشت اینهمه آوار چقدر زمان می برد؟» . امروز می بینم که منطقه همچنان ساکت است و همچنان چهره زخمی شهر از پی عبور آب خشمگین ، با سکوت ویرانه ها همدم و همراه است اما ، کاری بزرگ انجام شده ولی تو کننده کار را ، نمی بینی . چرا ؟

انتظار ذهنی بر این بود که در این نوبت در مثلا ایشی نوماکی یا اوناگاوا یا ایوانوما در هر گوشه ، ده ها لدر و بلدزر و گریدر و کامیون ببینی و سر و صدا و گرد و خاک مجال حرکت و نفس کشیدن و جابجا شدنت ندهد اما اینطور نیست . نه از ده ها لدر و گریدر خبری هست و نه از نیروهای نفر در نفر کارگری . اما زمینی که گریدر رویش نمی بینی صاف صاف شده ؛ گریدر نیست اما محصول کار گریدر، هست ! زمینی که نوبت قبل پوشیده شده بود از خرابه خانه و وسایل زندگی اهل آن خانه ، امروز صاف و مرتب است واولین چیزی که در دیدن این زمین صاف حس می کنی، انتظار این زمین است برای اینکه به زودی زود «ساختمانی هم بر آن بنا نهاده شود» . این است که می گویم احساس می کنم تلقی من از «پروژه » و کار باید عوض شود . پروژه در نگاه من یعنی تصمیمی برای ساختن طرحی ، فرودگاهی ، سدی ، کارخانه ای و ... که اگر بخواهیم پانزده ساله و بیست ساله ساخته نشود باید نفر در نفر مهندس و کارگر و ماشین آلات بریزیم و بکوبیم و هر روز ، روز جنگ انگاشته شود و هر ساعت ، ساعت پیگیری و هر لحظه فشار و فشار و فشار ... اما نه ؛ چهره ساکت امروز شهر ایشی نوماکی با من غیر از این می گوید . شاید خیلی چیزها را اینجا متوجه نمی شوم اما آنچه چشمانم می بیند این است که «پروژه بسیار عظیم آوار برداری» از میان ده ها شهر ، اینجا دارد در متن سکوت و خلوتی ای اجرا می شود که با انگارِ من از مفهوم پروژه متفاوت است . پروژه اینجا فرمولش فرمولی است که توانسته این کار را بدون آن شلوغ کاری هایِ پیش فرضِ ذهنیِ من انجام دهد . می توان حس کرد که مفهوم پروژه با این انگار ، یعنی : برنامه ریزی و هماهنگی . مردانی که در بحران هم با آرامش برنامه می ریزند و «سیستمی» که دارد با هارمونی کار می کند . هارمونی در خرابه ها .

نه - بیش از یکصد هزار انسان هم اکنون در کمپ های اسکان موقت زندگی می کنند . این انسان ها تحت شدیدترین فشارهای روحی هستند . بنا به گزارش وزارت بهداشت ژاپن یکی از مشکلات اینها مسئله لخته خون قلبی است . بسیاری از افراد سالمند در خواب در اثر فشار روحی سکته می کنند و دولت مسئله لخته خون را هم در فهرست یکی از مشکلات بازماندگان عنوان می کند . منظور اینکه این افراد هر روز خانه های ویران یا نیمه ویران خود را در پیش چشم می بینند و هر روز منتظرند تا خانه بر باد رفته سامانی یابد و از این زندگی تنگ در کنار دهها تن دیگر، رهایی یابند و ... . در چنین شرایطی فشاری که بر مدیران و سامان دهندگان این افراد است چقدر است ؟ آنها تحت چه میزان فشاری از سوی این بازماندگانِ خسته و بی خانه و کاشانه هستند ؟ منظور اینکه در چنین شرایطی برنامه ریز باید برنامه ریزی کند و با آگاهی از شرایط صعب این صد هزار نفر باید عجله کرد . اما بازدید از منطقه و مقایسه آن با نوبت قبل، گویای یک آرامش و حساب شدگی است که تفاوت محصولِ آن ، با محصولِ برنامه ریزیِ دستپاچه، کاملاً هویداست .

ده - اطلاعات ما از طرح بازسازی خیلی اندک است . اینکه در طرح بازسازی، رفع نقاط ضعف شهرسازی قبلی ، به چه شکل دیده شده و سوالات بسیار دیگر مواردی است که کسب اطلاعات دقیق در مورد آنها نیازمند زمان است . اینکه بازسازی با چه فرمول ها و با چه طرحی صورت خواهد پدیرفت و این حجم عظیم مصالح چگونه تامین خواهد شد و ... مواردی است که از فکر عبور می کند ... به مزاح این بیت مولوی به خاطر آمد

نقشی که از دل بگذرد ، بر دیده گر پیدا شدی

هر دست و رو ناشسته ای چون شیخ ذالنون آمدی

اگر دریافت پاسخ این سوالات و دریافت لایه های پنهان اتفاق ها با یک دو بازدید ممکن می آمد که خوب بود . این کوچک کردن بزرگی صورت مسئله است اگر که بخواهیم جواب را راحت و سریع بینگاریم ...

یازده - با دوستان بحث بود که با وجود آسیب شدید به بدنه مهمی از صنعت ، اقتصاد و همچنین شهرهای کشور ، اما نرخ برابری ین و دلار در تمام این مدت دچار افت منفی نشده و در روزهایی بهبود هم داشته است . صحبت بود که دولت تا کی خواهد توانست این موضوع را کنترل کند و آیا همچین توانی برای مثلا دو سال وجود خواهد داشت؟ دوسالی که پیش بینی می شود سالهای سختی باشند...  

دوازده – در این بازدید توفیق همراهی با استاد ارجمند دانشگاه امیرکبیر جناب آقای دکتر غفوری فرد و استاد ارجمند موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران جناب آقای دکتر کمالیان فراهم بود که از دیدگاههای این بزرگواران در طول بازدید بهره بردم و در همین جا ، جای دارد که مراتب احترام و تشکر خود را به محضر این بزرگواران تقدیم نمایم . این دو استاد ارجمند اولین کسانی هستند که از ایران به منظور مطالعه و تحقیق در باب مسائل پس از زلزله و سونامی ۱۱ مارس به ژاپن آمده و در این باب وقت صرف نمودند که انشااله اثرات و برکات آن به کشور عزیزمان خواهد رسید . همچنین با دوست بزرگوار آقای بورقی آشنا شدم که کمک ها و همراهی های ایشان در طول سفر در تنظیم این گزارش بسیار موثر بود که در همین فرصت سپاسگزاری خود را به خدمت ایشان ابراز می دارم .

۱- به دلیل مشغله ها متاسفانه فرصت بارگزاری تصاویر و عکس ها فراهم نگردیده که انشااله در اولین فرصت این امر صورت خواهد گرفت .