نگاهی به بودجه ۱۳۸۹

ماههای آذر،دی و بهمن در اواخر هر سال ، فصل بودجه است و دستگاههای اجرایی بودجه تنظیمی سال آینده خود را جهت تصویب به دستگاههای نظارتی تقدیم می کنند . دولت لایحه بودجه ۱۳۸۹ را روز دوشنبه به مجلس ارائه کرده و عمده شهرداریهای کلان شهرها نیز بودجه ۸۹ خود را جهت تصویب به شوراهای شهر تقدیم داشته اند . بی مناسبت نیست تا در این نوشتار تأملی داشته باشیم در بحث بودجه از منظری دیگر.

۱- شهرداری شیراز بودجه سال ۸۹ خود را با رقم ۴۰۹میلیارد تومان ، جهت تصویب به شورای شهر تقدیم کرد و این شورا کار بررسی بودجه را آغاز نموده است. در واقع شهردار شیراز باید در سال آینده، صرف مبلغی در حدود ۴۱۰میلیارد تومان را مدیریت کند . فارغ از هر بحثی در خصوص نحوه مدیریت شهرداری شیراز ، فقط تأملی داشته باشیم در خصوص اینکه ۴۱۰میلیارد تومان  جهت شهر شیراز عدد درشتی است یا نه ؟

اگر جمعیت شهر شیراز و حومه را ۵/۱میلیون نفر در نظر بگیریم با تقسیم ۴۱۰میلیاردتومان بر جمعیت یک ونیم میلیون نفر می بینیم که سرانه هر شهروند در طول یک سال ۲۲۷،۰۰۰ تومان است . اگر این عدد را بر ۱۲(ماه) و ۳۰ (روز) هم تقسیم کنیم ، سرانه یک شهروند شیرازی جهت دریافت خدمات از شهرداری شیراز (اعم از احداث اتوبان ، روگذر، زیرگذر، حفظ و توسعه فضاهای سبز و پارکها، اداره فرهنگسراها ، جمع آوری زباله و ...) در هر روز ۷۴۸ تومان می شود . یعنی کمتر از ۱ دلار !

۲- شهرداری تهران بودجه سال گذشته خود را بر مبنای ۴۰۰۰میلیارد تومان تنظیم کرده و جهت تصویب به شورای شهر فرستاد. همین حساب و کتاب ساده ما را برای شهرنشین تهرانی به چه عددی می رساند ؟ اگر جمعیت شهر تهران را ۱۰میلیون نفر در نظر بگیریم ، سرانه هر شهروند تهرانی جهت دریافت خدمات از شهرداری تهران در طول یک روز می شود ۱۱۰۰تومان . یعنی حدود همان ۱ دلار !

این در شرایطی است که طبق اظهار مدیران شهرداری ، متوسط هزینه جابجایی و انتقال یک کیلو زباله از درب منزل هر شهروند حدود ۱۰۰تومان است .

۳- رقم بودجه سال ۱۳۸۹ در لایحه اخیر دولت حدود ۳۶۸هزارمیلیاردتومان است (معادل ۳۶۸ میلیارد دلار). فارغ از تمام بحثهایی که این روزها در زمینه حذف یا عدم حذف یارانه ها موجود است ، نگاهی به قدرمطلق خود این عدد داشته باشیم . این عدد با دوازده صفری که به همراه دارد عدد درشتی به نظر می رسد . اما اگر با همان نگاه بالا به این عدد نگاه کنیم به چه نتیجه ای می رسیم ؟ به همان نحو اگر به این رقم نگاه کنیم ، این عدد درشت شاید چندان هم درشت نباشد.

اگر جمّعیت فعلی ایران را حدود ۷۰میلیون نفر در نظر بگیریم ، سرانۀ هر شهروند ایرانی در طول یک سال از بودجه رقمی می شود در حدود ۵/۵ میلیون تومان . آری پنج و نیم میلیون تومان برای یک سال . یعنی ماهیانه حدود ۴۳۰هزار تومان و روزانه ۱۵هزار تومان. این عدد یعنی خدماتی که دولت در طول یک ماه و به تبع آن در یک روز می تواند به یک شهروند در حوزه های مختلف شامل بیمه ، آموزش ، تغذیه ، بهداشت و درمان (سلامت) ،امنیت ، حمل و نقل ،انرژی، مسکن و ... بدهد . سرانه هر شهروند در یک روز حدود ۱۵دلار.(۱) این عدد در کشورهای توسعه یافته حدود چند دلار است؟

۴- اعداد با ما حرف می زنند .همیشه زبان اعداد و ارقام ، زبان کمیّت ، زبان گویایی است . امروز اگر برای انبوه جوانان جویای کار و مردم با کرامت ایران زمین می خواهیم فکری کنیم باید بدانیم با سرانه ۱۵ دلار و ۱ دلار امکان تامین شرایط مناسب زندگی در شان و شئونات جمعیتی ۷۰میلیون نفری نیست . ما امروز بیش از هرچیز محتاج تولید ثروتیم . در سایه رونق اقتصادی است که امکان کار فرهنگی و مبارزه با اعتیاد و ایجاد اشتغال فراهم می شود ، وگرنه چه شهرداری ،چه دولت اگر نهایت هنر مدیریتی را هم بکار گیرد حداکثر می تواند روزانه همان ۱ دلار و ۱۵ دلار را برای هر شهروند هزینه کنند . در سایه حضور بخش خصوصی فعال و بنگاههای اقتصادی بزرگ (نه کوچک زودبازده) است که این اعداد جابجا می شود . 

۵- قبل از پایان این بحث کوتاه چند عدد دیگر را هم ببینیم . این اعداد را از سایتهای رسمی این شرکتها استخراج کرده ام :

-   گردش مالی شرکت "پاناسونیک" در سال ۲۰۰۹:  ۷۷میلیارد دلار 

   تعداد پرسنل شاغل در این سال:  ۲۹۲هزار نفر 

 -  گردش مالی شرکت "سونی" در سال ۲۰۰۹:  ۷۹میلیارد دلار

   تعداد پرسنل شاغل در این سال:   ۱۸۰هزار نفر

 - گردش مالی شرکت "تویوتا" در سال ۲۰۰۹ :   ۲۶۳میلیارد دلار  

   تعداد پرسنل شاغل در این سال:   ۳۱۵هزار نفر

... فقط درآمد همین سه شرکت از کل بودجه کشورمان بیشتر است .بگذریم از هیتاچی ، توشیبا ، هوندا ، و امثال این نام ها . «توسعۀ پایدار در ابعاد مختلف انسانی» تنها در سایه رونق اقتصادی است که شکل می گیرد ... وگرنه مشکل اعتیاد و بیکاری را نه جناح چپ و نه جناح راست و نه هیچ جناح دیگری با ۳۶۸میلیارد دلار در سال نمی تواند حل کند . شهرداری شیراز را هیچ شهرداری با ۴۱۰میلیارد تومان بهتر از این نمی تواند اداره کند. چه مهندس مهران اعتمادی باشد چه دیگری. کاش به جای اینهمه جدال ها ،کمی فرصتی بود تا به زبان اعداد گوش فرا دهیم . اعداد با ما سخن می گویند ...(۲)

۱- ایرادی که به این محاسبه وارد است اینکه عدد  ۳۶۸هزارمیلیاردتومان را نباید جهت محاسبه سرانه در نظر گرفت . از این عدد باید حقوق کارکنان دولت (یعنی هزینه های بدنه دولت) را کسر کرد و عدد باقیمانده را که عدد کوچکتری است، مبنا قرار داد . به همین منوال از بودجه شهرداریها نیز باید حقوق کارکنان شهرداری (هزینه های بدنه شهرداری) که حدود ۴۰٪ کل هزینه هاست را کسر کرد و سپس سرانه شهروندی را در نظر گرفت.

۲- در قرآن کریم از خُلق پیامبر اکرم با تعبیر« اِنّک لَعَلی خُلُقٍ عَظیم » یاد شده است . اما آن پیامبر با خلق عظیم ، در زمان مجادله یارانش با هم عصبانی می شدند. دریغ از اینهمه جدال و خشم که این روزها در فضای سرزمینمان برپاست . این آیه قرآن آیه ای است شگفت : با همدیگر جدل نکنید که سُست و فشل می شوید و شوکت شما از میان می رود ... وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ ... تعبیر حیرت آوری است این تعبیر«وَ تَذْهَبَ رِيحُكُمْ» .